Cielęta rodzą się z nierozwiniętym przewodem pokarmowym. W początkowym okresie życia ich przewód pokarmowy ma budowę niemal identyczną jak u zwierząt monogastrycznych np. psa czy świni. Wprawdzie istnieją już przedżołądki (żwacz, czepiec i księgi), jednak są one prawie całkowicie nierozwinięte a trawienie pokarmu, którym jest mleko odbywa się w trawieńcu – odpowiedniku żołądka. Pokarm w postaci siary, mleka lub preparatu mlekozastępczego przedostaje się do trawieńca przez rynienkę przełykową (z pominięciem przedżołądków), następnie jest trawiony, tak jak u innych gatunków zwierząt monogastrycznych.
Colostrogel Agro – pasta wzmacniająca i stymulująca odporność.
- wspomaga pracę układu immunologicznego
- stymuluje odporność bierną
- dostarcza niezbędnych witamin
U dorosłego bydła (bydła z rozwiniętymi przedżołądkami) proces trawienny przebiega zupełnie inaczej. Rodzaj diety – pokarm roślinny, który zawiera włókno, powoduje, że karma nie może być trawiona bezpośrednio w trawieńcu (odpowiedniku żołądka). Pokarm roślinny, by mógł być dobrze wykorzystany, musi ulec fermentacji przy wykorzystaniu odpowiednich mikroorganizmów (bakterii, grzybów, i pierwotniaków). W jednym mililitrze płynu żwaczowego znajduje się około 25-50 000 000 000 bakterii oraz 200-500 000 pierwotniaków. W procesie fermentacji wymienione mikroorganizmy trawią włókno i produkują, bardzo istotne dla krowy, lotne kwasy tłuszczowe (kwas octowy, propionowy i masłowy). Lotne kwasy tłuszczowe są absorbowane bezpośrednio przez ścianę żwacza, tym samym dostarczając 60-80% energii potrzebnej krowie.
Nie tylko energia
Oprócz energii mikroorganizmy produkują białko z białka dostarczonego w paszy ale także z azotu niebiałkowego. Szczególnie istotna jest zdolność mikroorganizmów żwaczowych do produkcji białka z azotu. Dzięki temu poprzez podaż mocznika krowa może w tani sposób „wyprodukować” białko, co jest niemożliwe u zwierząt monogastrycznych. Proces ten zachodzi w przedżołądkach, głównie w żwaczu, gdzie występują odpowiednie warunki do rozwoju mikroorganizmów odpowiedzialnych za fermentację.
Należy zwrócić uwagę, że podstawą wykorzystania paszy jest stabilność warunków w żwaczu zwłaszcza w odniesieniu do pH. Co istotne, ściana w pełni wykształconego żwacza pokryta jest brodawkami. Przypominają one z wyglądu pestki ogórka a ich funkcją jest zwiększenie powierzchni ściany żwacza w celu lepszego wchłaniania produktów fermentacji. Aspekt wielkości powierzchni żwacza – prawidłowego wykształcenia brodawek przekłada się bezpośrednio na produkcyjności zwierząt, ponieważ im większa jest powierzchnia żwacza tym więcej wchłanianych jest lotnych kwasów tłuszczowych. Związki te, jak wspomniano, są głównym źródłem energii.
Rozwój przedżołądków rozpoczyna się około 3-4 tygodnia życia. W wieku 8 tygodni życia proces ten powinien być już na tyle zaawansowany, że pasza stała powinna być spożywana w większej ilości niż mleko czy preparat mlekozastępczy. Odsadzenie zwykle następuje w wieku około 12 tygodni, ponieważ rozwój przedżołądków jest na tyle zaawansowany, że dieta oparta na paszy stałej jest wystarczająca do zapewnienia przeżycia i dalszego wzrostu cielęcia. Rozwój żwacza jest stymulowany przez lotne kwasy tłuszczowe (kwas propionowy, octowy i masłowy). Kwasy te powstają w żwaczu z chwilą pobierania przez cielę paszy stałej (paszy typu starter, siana), co prowadzi do rozwoju bakterii. Należy zaznaczyć, że wpływ poszczególnych lotnych kwasów tłuszczowych na rozwój żwacza i rozwój organizmu cielęcia nie jest jednakowy. Za rozwój żwacza odpowiada głównie kwas masłowy. Natomiast energia pozyskana z kwasu propionowego i octowego służy głównie do wzrostu organizmu.
Cielęta – zasady karmienia
Przy odchowie cieląt, ze względów ekonomicznych, należy kierować się zasadą jak najszybszego przejścia na paszę stałą. Koszt i pracochłonność jest największa przy ręcznym karmieniu cieląt mlekiem. Dlatego też utworzono programy odchowu cieląt mające na celu zoptymalizowanie tego procesu. Opierają się one na preparatach mlekozastępczych o składzie odpowiednim dla wieku karmionych cieląt oraz paszach stałych typu starter.
ProbioMix – pasta wspomagająca układ pokarmowy.
- wspomaga rozwój fizjologicznej flory bakteryjnej
- działa osłonowo na błonę śluzową jelit
- stymuluje układ odpornościowy
Pierwszym pokarmem cielęcia powinna być siara, która nie tylko pełni funkcję pokarmu, ale co najistotniejsze, jest jedynym źródłem odporności. Cielę powinno otrzymać minimum 2 porcje siary dobrej jakości zaraz po urodzeniu i po sześciu godzinach. Przez okres pierwszych 2-3 tygodni cielęta powinny otrzymywać mleko lub preparat mlekozastępczy dedykowany dla tej grupy wiekowej. Wynika to z faktu, że najmłodsze cielęta są zdolne do trawienia głównie białka mleka. Preparaty dla tej grupy wiekowej zawierają białko najwyższej jakości, przez co ich cena jest wysoka. Po tym okresie białko może być w dużej części pochodzenia roślinnego (soja), co istotnie obniża cenę preparatu.
W okresie karmienia preparatem mlekozstępczym cielęta powinny pobierać jak najwięcej paszy stałej typu starter. Obecnie odchodzi się od podawania w dużych ilościach pasz objętościowych np. siana, kiszonki czy TMR. Ta zasada wynika z faktu takiego doboru składników w paszy typu starter, by jak najszybciej dochodziło do rozwoju brodawek żwacza. Dodatkowo proces ten można przyspieszyć przez dodatkowe podawanie lotnych kwasów tłuszczowych, w tym kwasu masłowego. Jest to może zaskakujące, ale prawidłowe funkcjonowanie, zwłaszcza żwacza, w głównej mierze zależy stopniu od objętości tego narządu.
Optistart – płynny preparat poprawiający witalność.
- stymuluje rozwój układu pokarmowego
- zwiększa pobranie paszy
- aktywizuje układ odpornościowy
Prawidłowy rozwój brodawek
Należy zwrócić uwagę, że aspekt prawidłowego rozwoju brodawek. Jest on szczególnie ważny u krów wysokowydajnych, których zapotrzebowanie na energię jest bardzo wysokie, a która jak już wspomniano zależy do ilości wchłanianych przez ścianę żwacza lotnych kwasów tłuszczowych. Właśnie z tych powodów pasze objętościowe w nieograniczonych ilościach wprowadza się dopiero po odsadzeniu cieląt. Pasza starterowa podawana w trakcie odpajania silne stymuluje rozwój brodawek. Natomiast pasze objętościowe stymulują głównie wzrost objętości żwacza, który powinien następować po odsadzeniu. Optymalnym momentem odsadzenia jest spożycie przez cielę dziennie 1,5 kg paszy typu starter co następuje w wieku 3 miesięcy.
Dr Michał Bednarski
Katedra Epizootiologii z Kliniką Ptaków i Zwierząt Egzotycznych Wydział Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Literatura dostępna u autora. Rozwój i funkcjonowanie przewodu pokarmowego cieląt