Dbałość o zdrowotność racic według standardów kanadyjskich
Problemy „z nogami” u krów są wciąż bagatelizowane mimo, że stanowią przyczynę znacznych strat finansowych. Na świecie coraz więcej uwagi poświęca się analizowaniu konsekwencji występowania schorzeń racic, a także opracowywaniu kompleksowej strategii postępowania prowadzącej do ograniczenia kulawizn w stadzie. W Kanadzie powstała platforma wymiany informacji związanych ze zdrowotnością racic (http://dairyhoofhealth. info/). Poniżej zebrane zostały zalecenia dotyczące podejmowania działań profilaktycznych jakie można na niej znaleźć.
Pełen protokół pozwalający ograniczyć występowanie schorzeń racic przez wczesne ich wykrywanie i podejmowanie działań profilaktycznych zamiast interwencyjnych obejmuje ocenę lokomocji oraz ocenę wyników rutynowej korekcji racic połączoną z analizą zdiagnozowanych schorzeń. Informacje pozyskane w tych dwóch krokach stają się podstawą do określenia kluczowych czynników ryzyka występujących w stadzie i opracowania programu dopasowanego do jego specyfiki. Krowy ocenione na 2 lub 3 powinny trafiać do kontroli prowadzonej przez korektora racic by zapobiegać rozwojowi schorzeń i pojawianiu się bardziej poważnych problemów. Niezwykle istotne jest by korekcja wykonywana była przez odpowiednio wyszkolonych specjalistów, których celem jest przywrócenie krowie odpowiedniego rozłożenia ciężaru oraz komfortu chodzenia. Niezwykle istotne jest, żeby korekcja racic była elementem prewencji a nie leczenia i należy ją traktować raczej jako inwestycję niż jako koszt.
W przypadku programu profilaktycznego mającego na celu ograniczenie częstotliwości występowania dermatitis digitalis (DD) podstawę stanowi dbałość o higienę w oborze oraz prowadzenie regularnych kąpieli racic. Ze względu na to, iż DD jest chorobą infekcyjną, rozwijającą się szybko, konieczne jest wykrywanie nowych przypadków na bieżąco i natychmiastowa reakcja prowadząca do zminimalizowania aktywnych ognisk chorobowych w stadzie. Z tego względu opracowano metodę rutynowej identyfikacji i interwencji prowadzonej na hali udojowej. Jej celem jest zwiększenie skuteczności działań leczniczych podejmowanych przez korektorów racic podczas okresowych wizyt w stadzie. Zaproponowano oglądanie racic przy pomocy lusterka przyklejonego do łopatki kuchennej. Pozwala to na oglądanie racicy bez jej podnoszenia. Prowadzenie stałych kontroli umożliwia rozpoznanie DD we wczesnym stadium. Zaproponowano pięć kategorii rozwoju tego schorzenia: M0 (brak schorzenia), M1 (wczesne stadium choroby), M2 (większa, aktywna infekcja), M3 (stadium gojenia), M4 (stadium chroniczne) and M4.1 (stadium chroniczne ze zmianami charakterystycznymi dla wczesnego stadium chorobowego). Po stwierdzeniu występowania DD należy regularnie (przykładowo raz w tygodniu) opłukiwać racice strumieniem wody, a następnie prowadzić oprysk za pomocą preparatu o działaniu ograniczającym infekcje bakteryjną. Już jednorazowe zastosowanie oprysku redukuje infekcje o prawie 60%, natomiast regularne stosowanie oprysku pozwala na ograniczenie występowania DD do 10% przypadków jakie miały miejsce przed wprowadzeniem tej metody.
“Krowa powinna zanurzyć każda racicę w roztworze, co najmniej dwukrotnie i nie powinna być w stanie przeskoczyć wanny dlatego rekomendowana jest wanna długości co najmniej 3 m. Powinna być również wystaczająco szeroka by uniemożliwić zwierzętom przejście z jedna nogą poza wanną. Dla zapewnienia pełnego zanurzenia w roztworze do kąpieli wanna musi być wystarczająco głęboka by wypełnić ją płynem na wysokość 10 cm.” Sara Pedersen, lekarz weterynarii.
W przypadku wszystkich schorzeń infekcyjnych takich jak DD (dermatits digitalis), ID (dermatitis interdigitalis), HHE (erozja rogu opuszek) podstawę programu profilaktycznego stanowią kąpiele racic. Zespół naukowców ds. kulawizn testował wymiary wanien do kąpieli racic w powiązaniu z uzyskiwanymi efektami. Dodatkowo analizami objęto tak istotne elementy jak częstotliwość uzupełniania oraz wymiany płynu do kąpieli. Zaproponowano rozwiązanie obejmujące wszystkie wymienione aspekty, pozwalające na maksymalizowanie efektów jakie przynosi podejmowanie działań profilaktycznych.
Zastosowanie opracowanych przez badaczy z uniwersytetu w Wisconsin wymiarów wanny do kąpieli racic pozwala na zoptymalizowanie średniej liczby zanurzeń racic przypadającej na krowę przechodzącą przez wannę przy jednoczesnym ograniczeniu objętości wanny prowadzącym do oszczędności związanej ze zużywaniem środków do kąpieli. Wanna powinna mieć długość od 3 do 3,7 m, szerokość od 0,5 do 0,6 m oraz głębokość 28 cm. Odkrycie to ma bezpośrednie przełożenie na praktykę, ale jest na tyle istotne, że zostało także opublikowane w prestiżowym czasopiśmie pt. „Journal of Dairy Science”, gdzie przedstawiono zamieszczony poniżej rysunek. Prawdopodobieństwo dwukrotnego zanurzenia każdej z tylnych nóg osiąga 95% w przypadku wanny o długości 3 m, a częstotliwość trzykrotnego zanurzenia istotnie wzrasta przy wydłużeniu wanny do 3,7 m. Naukowcy zwrócili uwagę, że większość stosowanych w oborach wanien jest krótsza od rekomendowanych, co ogranicza odpowiednie pokrycie racic środkiem do kąpieli mimo, że są wystarczająco głębokie by zanurzyć całą racicę (10 cm).
Niezwykle istotna jest częstotliwość przeprowadzania kąpieli, a także częstotliwość wymiany stosowanego roztworu. Rekomendowane jest przeprowadzanie kąpieli dwa razy w tygodniu lub częściej oraz wymiana płynu do kąpieli po przejściu przez wannę 200 krów. Jest to wartość orientacyjna zależna od wielkości stada, zanieczyszczenie płynu odchodami, a także temperatury powietrza. Za generalną zasadę uznaje się, że na każdą krowę, która przechodzi przez wannę powinien przypadać litr roztworu. W przypadku 200 litrowej wanny płyn stosowany do kąpieli powinien być wymieniany co 200 krów, w przeciwnym razie traci działanie i może powodować raczej rozprzestrzenienie infekcji zamiast jej zapobieganie.
Częstotliwość przeprowadzania kąpieli racic powinna być uzależniona między innymi od stopnia zabrudzenia nóg, który należy ocenić u 20% krów w oborze. Jeśli ponad 75% krów oceniono na 3 lub 4 punkty w przypadku stosowania 4 stopniowej skali oznacza to, że kąpiele racic powinno przeprowadzać się nawet codziennie.
Znajomość wymiarów wanny warunkuje przygotowanie roztworu o rekomendowanym stężeniu, gdyż pozwala na obliczenie jej objętości i dodanie odpowiedniej ilości środka. Ważne jest by pamiętać, że środki do kąpieli racic mają szansę zadziałać pod warunkiem dotarcia do zakażonego obszaru. Pełen potencjał preparatu nie może być osiągnięty w przypadku bardzo brudnych racic i niewystarczającej liczby zanurzeń każdej z nóg. Budowa wanny wspomaga płynne przechodzenie zwierząt, co redukuje zanieczyszczenie odchodami roztworu do kąpieli zapewniając maksymalną efektywność stosowanych środków. Jednocześnie budowa i umiejscowienie wanny wpływa na łatwość jej obsługi: napełnianie, opróżnianie i czyszczenie.
Poprawa zdrowotności racic jest istotna zarówno ze względu na konsumentów jak i dochód Hodowców więc obie strony czerpią w tym przypadku korzyści, a przede wszystkim krowy. Aby ograniczyć kulawizny w stadzie do poziomu 5-10% warto przestrzegać programu obejmującego funkcjonalną korekcję racic, program profilaktyki i leczenia infekcji oraz ograniczenie stresu związanego z chodzeniem. Jednakże osiągnięcie oczekiwanych efektów jest możliwe jedynie pod warunkiem prowadzenia stałego monitoringu zdrowotności racic oraz dobrej współpracy zarówno z korektorem racic, lekarzem weterynarii jak i żywieniowcem.
“Digital dermatitis jest często określane jako ‘mastitis racic’ stąd kąpiele można porównać do dippingu poudojowego stanowiącego element profilaktyki zapalenia wymion. Jednocześnie może to pomóc we wzmocnieniu racicy tak by była mniej podatna na uszkodzenia.” Sara Pedersen, lekarz weterynarii.
Dr Katarzyna Rzewuska
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka
